Οστεοπόρωση: Ο ρόλος της διατροφής και της άσκησης
1.Τα ποσοστά οστεοπόρωσης στην Ελλάδα
Πρόσφατες έρευνες έχουν παρουσιάσει πως πάνω από 200 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως πάσχουν από οστεοπόρωση και πως ο αριθμός αυτός αυξάνεται ειδικότερα στην γεροντική ηλικία.
‘Όσον αφορά την Ευρώπη ο αριθμός καταγμάτων έχει υπολογιστεί πως θα αυξάνεται ως το 2025, ειδικότερα στις γυναίκες (Εικόνα 1). Συγκεκριμένα ο αριθμός καταγμάτων υπολογίστηκε ότι έφτασε τα 3.79 εκατομμύρια το έτος 2000 με ένα οικονομικό κόστος τις τάξεως των 32 δισεκατομμυρίων ευρώ, ποσόν το οποίο αναμένεται να διπλασιαστεί μέχρι το 2050. Στην Ελλάδα έρευνες έχουν παρουσιάσει πως ο αριθμός καταγμάτων υπολογίζεται στο ήμιση από τον αριθμό καταγμάτων που παρατηρείται στην Αμερική.
Εικόνα 1. Πρόβλεψη αριθμού καταγμάτων σε άνδρες και γυναίκες από το 1950-2025 παγκοσμίως (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, 2003)
2.Τι ορίζεται ως οστεοπόρωση και πώς μπορούμε να την διαγνώσουμε;
Η οστεοπόρωση σχετίζεται με μειωμένη οστική πυκνότητα και καταστροφή του οστικού ιστού (δηλαδή των οστών μας) με αποτέλεσμα να υπάρχει αυξημένη πιθανότητα για πρόκληση κατάγματος το οποίο επιφέρει προβλήματα στην καθημερινή μας ζωή. Ο πιο γνωστός τρόπος για να ελέγξουμε εάν πάσχουμε από οστεοπόρωση είναι να εκτελέσουμε μία εξέταση οστικής μάζας.
Παράγοντες που σχετίζονται με αυξημένες πιθανότητες για εμφάνιση οστεοπόρωσης είναι:
1.Η αύξηση της ηλικίας (ειδικότερα στην γεροντική ηλικία, Εικόνα 2.).
2.Η γρήγορη έναρξη της εμμηνόπαυσης.
3.Ιστορικό κατάγματος μετά τα 40 έτη.
4.Πολύ χαμηλό βάρος κάτω του φυσιολογικού όπως ορίζεται από τον δείκτη μάζας σώματος.
5.Ασθένειες ή καταστάσεις που αυξάνουν τις πιθανότητες για κάταγμα.
6.Χαμηλή πρόσληψη/απορρόφηση ασβεστίου καθ’όλη την διάρκεια της ζωής και ειδικότερα κατά την παιδική, εφηβική και ενήλικη ηλικία.
Εικόνα 2. Ποσοστά καταγμάτων για άνδρες και γυναίκες ηλικίας 50-79 ετών στην Ευρώπη (Reginster, 2006)
3.Πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος της διατροφής και της φυσικής δραστηριότητας στην πρόληψη και στην αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης;
Για να επιτευχθεί μείωση του κινδύνου για εμφάνιση της οστεοπόρωσης υγιεινές διατροφικές συνήθειες είναι σωστό να εντάσσονται από τα αρχικά στάδια και καθ’όλη την διάρκεια της ζωής μας. Ειδικότερα ο ρόλος του ασβεστίου θεωρείται απαραίτητος για την υγεία των οστών, των δοντιών και των νυχιών μας και για την μετάδοση των νευρικών ερεθισμάτων που συμβαίνουν στους μύες μας. Ο σκελετός ενός βρέφους εμπεριέχει 25 γρ ασβεστίου και μίας ενήλικης γυναίκας 1000-1200 γρ ασβεστίου. Σε περίπτωση που δεν προσλαμβάνουμε την σωστή ποσότητα ασβεστίου από την διατροφή τότε το σώμα μας χρησιμοποιεί τις αποθήκες ασβεστίου από τα οστά μας θέτοντας μας σε αυξημένο κίνδυνο για οστεοπόρωση σε μεγαλύτερη ηλικία. Πρόσφατες έρευνες παρουσίασαν ότι οι ενήλικες άνδρες και γυναίκες χρειάζονται 800-1000 mg ασβεστίου την ημέρα, και οι εγκυμονούσες καθώς και οι έφηβοι αυξάνουν τις απαιτήσεις τους σε 1200 mg ημερησίως.
Καλές πηγές ασβεστίου θεωρούνται:
1.Τα γαλακτοκομικά προϊόντα χαμηλά σε λιπαρά.
2.Οι σαρδέλες.
3.Το ψωμί που έχει υποστεί επεξεργασία με προσθήκη ασβεστίου στα άλευρα.
4.Τα σύκα, το τοφού σόγιας και το ταχίνι.
Επίσης η μέτρια έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία (10 λεπτά ημερησίως) μας εξασφαλίζει την βιταμίνη D η οποία βοηθά την απορρόφηση του ασβεστίου από το έντερο. Τέλος, όσον αφορά τον ρόλο της άσκησης στην πρόληψη της οστεοπόρωσης πληθώρα ερευνών έχουν παρουσιάσει πως η συστηματική άσκηση με αντιστάσεις (βάρη) της τάξεως των 20 λεπτών 3 φορές την εβδομάδα βοηθά στην ενδυνάμωση των μυών και στην μείωση εμφάνισης καταγμάτων λόγω οστεοπόρωσης ειδικότερα στην γεροντική ηλικία.
4.Ο ρόλος των κρατικών φορέων υγείας και του κλινικού διαιτολόγου στην πρόληψη και αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης.
Παρόλο που οδηγίες για την διάγνωση και την θεραπεία της οστεοπόρωσης έχουν αναπτυχθεί σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής ένωσης, η εφαρμογή τους δεν είναι πάντα εφικτή. Σε επίπεδο δημόσιας υγείας ο ρόλος των κρατικών φορέων και του διαιτολόγου θεωρείται απαραίτητος. Η οργάνωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων από τους κρατικούς φορείς Δημόσιας Υγείας τα οποία θα στοχεύουν στην ενημέρωση της νόσου και στην πληροφόρηση για τις αρνητικές επιπτώσεις της στην υγεία των Ελλήνων πολιτών θεωρούνται αναγκαία, ώστε να επιτευχθεί νωρίτερα η διάγνωση και να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα για την αντιμετώπισης της. Η φύση των εκπαιδευτικών αυτών προγραμμάτων θα πρέπει να έχει σαν σκοπό την ενημέρωση του Έλληνα πολίτη σχετικά με:
1.Την παθογένεση, διάγνωση και πρόληψη της οστεοπόρωσης
2.Τον ρόλο του ιατρού, του κλινικού διαιτολόγο, του φυσιοθεραπευτή και του γυμναστή στην καταπολέμηση της.
Μαρία Κουφάκη, MSc, BSc (Hons),SRD
Κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος
Επιστημονική βιβλιογραφία:
Allander , E, B et al.,; (1993).The mediterranean osteoporosis study (MEDOS): Theoretical and practical issues of a major international project on hip fracture epidemiology Bone,14, S1, pp 37-43.
Jämsä , T, et al., (2006). Effect of daily physical activity on proximal femur
Clinical Biomechanics, 21 (1),pp 1-7.
Lane, NE (2006). Epidemiology, etiology, and diagnosis of osteoporosis
American Journal of Obstetrics and Gynecology, 194(2) S1, pp S3-S11.
Love, C (2002). The role of diet in the prevention of osteoporosis
Journal of Orthopaedic Nursing,6(2), pp 101-110.
Neville , CE, et al., (2002). Relationship between physical activity and bone mineral status in young adults: the Northern Ireland young hearts project
Bone,30 (5), pp 792-798.
Reginster, JY & Burlet,N (2006).Osteoporosis: A still increasing prevalence
Bone,38,2, S1,pp 4-9
Trichopoulou , A, Georgiou, E et al. (1997). Energy Intake and Monounsaturated Fat in Relation to Bone Mineral Density among Women and Men in Greece
Preventive Medicine, 26,3 ,pp 395-400.
World Health Organization (2003) Prevention and Management of Osteoporosis.
Geneva.